تشنج چیست و چگونه درمان می شود؟

تشنج چیست؟

به تغییرات فعالیت الکتریکی مغز که به صورت ناگهانی رخ می‌دهد، تشنج می‌گویند. این تغییرات می‌تواند علائم چشمگیر و قابل توجهی را ایجاد کند و یا نشانه‌ای از آن نداشته باشد. مغز از میلیون‌ها یاخته‌ عصبی (نورون) که عملکرد بدن، احساسات، تفکرات، شخصیت، اخلاق، حافظه و تمرکز را کنترل می‌کند؛ ساخته ‌شده است.

نورون‌ها این اعمال را از راه انتقال امواج الکتریکی به یکدیگر و ارسال و دریافت پیام‌های عصبی انجام می‌دهند. در حالت تشنج یک جرقه الکتریسیته مانند رعد وبرق ایجاد می‌شود و موجب تغییر حالت و رفتار یا عدم هوشیاری فرد می‌شود. علائم این پدیده شدید شامل تکان و لرزش بدن و از دست دادن کنترل است. با این حال، تشنج‌های خفیف نیز می‌توانند نشانه‌ای از یک مشکل مهم پزشکی باشند، بنابراین شناخت آنها مهم است.

از آنجا که برخی از تشنج‌ها می‌توانند منجر به آسیب شدید در بدن شوند یا شواهدی از یک وضعیت پزشکی اساسی هستند، اگر آن را تجربه کرده‌اید، به دنبال درمان باشید. این رخداد علائم یک مشکل مغزی است. تشنج به علت فعالیت الکتریکی ناگهانی و غیر طبیعی در مغز اتفاق می‌افتد. اکثر تشنج‌ها از 30 ثانیه تا 2 دقیقه طول می‌کشد و آسیب پایدار را ایجاد نمی‌کنند.

این رخداد می‌توانند به علل بسیاری رخ دهد از جمله مصرف داروها، تب بالا، آسیب به سر و بیماری‌های خاص. افرادی که تشنج‌های تکراری را به علت اختلال مغزی دارند، صرع دارند. همچنین تشنج ممکن است پس از سکته مغزی، تصادف یا عفونت از جمله مننژیت یا بیماری دیگر مغز و اعصاب اتفاق بیفتد.

بیشتر اختلالات و علائم تشنج را می‌توان با دارو کنترل کرد، اما مدیریت این مشکل می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره فرد داشته باشد.

انواع تشنج

دو نوع عمده تشنج وجود دارد:

تشنج کانونی: این موارد از قسمت خاصی از مغز شما شروع می‌شوند و نام آنها بر اساس بخشی است که اتفاق می‌افتد. اینها می‌توانند تأثیرات جسمی و عاطفی ایجاد کنند و باعث شوند چیزهایی را که در آنجا نیستند احساس کنید، ببینید یا بشنوید. حدود ۶۰٪ افراد مبتلا به صرع دچار این نوع تشنج هستند که گاهی تشنج جزئی نامیده می‌شود. گاهی اوقات، علائم تشنج کانونی را می‌توان با نشانه‌هایی از بیماری روانی یا نوع دیگری از اختلالات عصبی اشتباه گرفت.

تشنج‌های عمومی: این موارد زمانی اتفاق می‌افتند که سلول‌های عصبی دو طرف مغز شما دچاراختلال شوند. آنها می‌توانند سبب اسپاسم عضلانی، سیاه شدن یا زمین خوردن شما شوند. بعضی از افراد که دچار تشنج می‌شوند از یک نوع شروع می‌شود، سپس به نوع دیگری تبدیل می‌شود. طبقه‌بندی برخی از تشنج‌ها آسان نیست. به این موارد، تشنج با شروع ناشناخته گفته می‌شود و می‌تواند علائم حسی و جسمی ایجاد کند. 1

علائم تشنج چیست؟

در صورتی که فردی علائم زیر را داشته باشد، تشخیص تشنج راحت است:

• فقدان هوشیاری، کاهش سطح هوشیاری
• سفید شدن چشم‌ها (فقط سفیدی چشم دیده می شود)
• قرمز یا آبی شدن رنگ صورت
• تغییر در تنفس
• قفل شدن بازوها، پاها و کل بدن
• حرکات جهشی در بازوها، پاها، بدن و یا سر
• عدم قابلیت کنترل حرکات
• عدم پاسخگویی به تحریکات بیرونی

این علائم معمولا از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشند. البته گاهی مواقع ممکن است طولانی‌تر نیز باشند. کودکان ممکن است پس از تشنج تب‌دار پرخاشگر شوند. برخی دیگر از آنها نیز ممکن است به خواب عمیق بروند که یک ساعت یا بیشتر طول خواهد کشید.

چه زمانی باید به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کرد؟

صرع، حتی اگر همراه با تشنج باشد، الزاما همیشه نیازمند مراقبت‌های فوری پزشکی نمی باشد. اما در صورت داشتن هر یک از این علائم باید با اورژانس تماس بگیرید:

• بیمار برای اولین بار دچار صرع یا تشنج شده باشد
• صرع یا تشنج بیمار بیش از ۵ دقیقه طول بکشد
• تنفس بیمار دشوار شده باشد
• راه رفتن بیمار پس از صرع مختل شده باشد
• بیمار دو بار پشت سر هم دچار صرع شود
• فرد بیمار به خود آسیب بزند
• فرد مبتلا به بیماری قلبی، دیابت و یا دیگر بیماری‌ها بوده و یا باردار باشد

موضوع حائز اهمیت این است که حتما باید تمام جزئیات حادثه و هر گونه مصرف مواد مخدر را به اپراتور اورژانس اطلاع دهید. در صورت امکان از تشنج فرد فیلم بگیرید تا بتوانید آن را به پزشک نشان دهید. 2

دلیل تشنج

تنشج‌ها می‌توانند از مشکلات متعددی در بدن ناشی شوند. هر مشکلی در بدن که منجر به آسیب مغزی شود می‌تواند سبب بروز تشنج گردد. برخی‌ از این عوامل عبارتند از:

• گزیدگی یا گاز گرفتگی؛
• عفونت‌های مغزی مانند مننژیت؛
• آسیب‌های مغزی یا وجود نقص در بخشی از مغز درهنگام تولد؛
• خفگی؛
• استعمال نادرست و خودسرانه‌ی دارو؛
• ترک ناگهانی یک دارو؛
• عدم تعادل در الکترولیت بدن؛
• شوک الکتریکی؛
• صرع؛
• فشار خون بسیار بالا؛
• تب شدید؛
• ترومای سر؛
• اختلال در عملکرد کلیه یا کبد؛
• کاهش شدید قند خون؛
• ضربه به سر.

تشنج می‌تواند ارثی باشد. بنابراین پزشک خود را در جریان وجود این مشکل در خانواده‌ی خود بگذارید. برخی از تشنج‌ها به‌ویژه در کودکان، ممکن است بر اثر عوامل ناشناخته روی دهند.

اثرات تشنج

درصورتی که درمان مناسب برای تشنج صورت نگیرد؛ ممکن است که علائم آن شدیدتر و مدت زمان حمله نیز طولانی‌تر شود. ممکن است که بیمار بر اثر تشنج طولانی به کما برود و حتی گاهی تشنج منجر به مرگ وی شود. افتادن و سایر آسیب‌هایی که بر اثر این افتادن بیمار را تهدید می‌کنند از دیگر اثرات تشنج هستند. توصیه می‌شود که بیماران مبتلا به صرع، همیشه دستبند مخصوص هشدار‌دهنده‌ی این بیماری را برای اطلاع اطرافیان و کمک‌رسانی به‌موقع به دست داشته باشند.

تشخیص بیماری

غالبا تشخیص نوع تشنج برای پزشک نیز دشوار است. اما برای اینکه درمان مناسبی برای بیمار تجویز شود؛ پزشک از تست‌های تشخیصی ویژه‌ای استفاده می‌کند. معمولا در اولین قدم، پزشک با بررسی سوابق پزشکی بیمار به‌دنبال علت یا عواملی می‌گردد که می‌توانند مسبب بروز نشانه‌های تشنج شوند. برای مثال سردرد‌های میگرنی، بی‌نظمی و اختلالات خواب و استرس‌های شدید ازجمله‌ی عواملی هستند که علائمی شبیه به تشنج دارند. در ادامه پزشک با انجام تست‌های آزمایشگاهی مخصوص، عواملی را که ممکن است منجر به فعالیت‌های تشنج‌‌گونه شوند، شناسایی می‌کند. تست‌هایی نظیر آزمایش خون برای بررسی عدم تعادل الکترولیتی، بررسی مایع مغزی-نخاعی (Spinal Tap) برای تشخیص احتمال عفونت‌های مغزی، سم‌شناسی برای بررسی داروها و سموم احتمالی موجود در بدن و بررسی امواج مغزی درطول تشنج برای تشخیص نوع تشنج از انواع این آزمایشات هستند. همچنین اسکن‌های تصویری نظیر ام آر آی نیز با فراهم آوردن تصویری از امواج مغزی به پزشک کمک می‌کنند تا موارد غیرطبیعی، مسدود بودن احتمالی یکی از عروق خونی در مغز یا وجود تومور را که می‌توانند سبب بروز تشنج شوند؛ تشخیص دهد.

درمان تشنج

درمان تشنج بسته به علت بروز آن متفاوت است. درواقع با درمان علت تشنج می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. درصورتی که تشنج به دلیل ابتلای بیمار به صرع باشد غالبا از گزینه‌های درمان دارویی، جراحی به‌منظور اصلاح موارد غیرطبیعی موجود در مغز، تحریک عصب یا رژیم غذایی خاص موسوم به رژیم کتونی استفاده می‌شود. با درمان منظم، می‌توان باعث کااهش یا توقف علائم تشنج شد. 3


پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.darmankade.com
3.www.chetor.com